RỐI LOẠN LIPID MÁU (TĂNG LIPID MÁU)

Rối loạn lipid máu (còn gọi là tăng lipid máu) là tình trạng nồng độ các chất béo (lipid) trong máu trở nên bất thường. Các chất béo này còn được biết là các lipoprotein huyết thanh, gồm cholesterol, triglycerid hoặc cả hai. Cholesterol là một thành phần thiết yếu được tìm thấy ở tất cả các màng tế bào người, và là thành phần cấu tạo nên các hormon steroid và acid mật. Sự thiếu hụt cholesterol có thể ảnh hưởng đến một số chức năng của cơ thể, và thậm chí có thể dẫn tới tử vong. Đó là lý do tại sao nồng độ cholesterol nên được duy trì ở một mức độ nhất định – không quá nhiều mà cũng không quá ít. Mặt khác, triglycerid rất cần thiết để tạo điều kiện cho sự vận chuyển năng lượng từ thức ăn vào các tế bào của cơ thể.

Lipoprotein được phân loại theo tỉ trọng, căn cứ vào lượng cholesterol, triglycerid và apoproteins. Nhóm có tỉ trọng lớn nhất và kích thước nhỏ nhất được gọi là lipoprotein tỉ trọng cao (HDL) – một cholesterol tốt. Nhóm có tỉ trọng nhỏ hơn được gọi là lipoprotein tỉ trọng thấp (LDL). Nhóm có tỉ trọng nhỏ nhất và kích thước lớn nhất trong tất cả được gọi là lipoprotein tỉ trọng rất thấp (VLDL). Lipoprotein tỉ trọng thấp LDL có thể gây ra những vấn đề sức khỏe. LDL gia tăng theo tuổi tác, và thường tăng cao hơn ở nam giới so với nữ giới. Bệnh nhân bị rối loạn lipid máu có thể phát triển chứng xơ vữa động mạch, từ đó có thể dẫn đến các vấn đề về tim mạch.

Bảng phân loại Cholesterol toàn phần, LDL, HDL và Triglycerid:

LỜI KHUYÊN DÀNH CHO BỆNH NHÂN

• Ngưng hút thuốc
• Hạn chế lượng chất béo ăn vào hàng ngày ở mức 25 – 35% tổng mức năng lượng. Lượng cholesterol ăn vào hàng ngày nên < 200mg, trong khi lượng carbonhydrat nên chiếm 50 – 60% tổng mức năng lượng hàng ngày. Để biết thêm thông tin các hàm lượng cho phép trong thức ăn, hãy hỏi ý kiến bác sĩ hoặc nhà dinh dưỡng.
• Tránh các thức ăn có hàm lượng đường cao
• Sử dụng các loại dầu không bão hòa đơn như dầu hạt cải, dầu oliu để chế biến thức ăn
• Ăn nhiều trái cây và rau củ mỗi ngày sẽ cung cấp cho cơ thể lượng vitamin thiết yếu và chất xơ cần thiết.
• Nên giới hạn lượng muối ăn vào hàng ngày khoảng 6g. Đối với bệnh nhân tăng huyết áp hoặc được chẩn đoán bị bệnh mạch vành, thì lượng muối ăn vào hàng ngày nên giới hạn dưới 3g
• Sử dụng các vitamin chống oxy hóa như vitamin A, C, E ở liều khuyến cáo sẽ có tác dụng làm giảm nồng độ homocysteine, và đảo ngược tác dụng của các lipoprotein tỉ trọng thấp bị oxy hóa trong cơ thể
• Không uống nhiều thức uống chứa cồn
• Tập thể dục đều đặn. Các bài thể dục nhịp nhàng có lợi cho sức khỏe
• Duy trì lối sống khỏe mạnh bằng cách tuân theo một chế độ ăn ít chất béo và cholesterol
• Nếu bị béo phì, nên cố gắng giảm cân cho đến khi đạt được cân nặng bình thường như những người cùng độ tuổi
• Nếu có tiền sử gia đình bị rối loạn lipid máu nên kiểm tra cholesterol máu đều đặn, nhằm tránh các biến chứng của rối loạn lipid máu
• Nên ăn 20 – 30g chất xơ hòa tan mỗi ngày (nguồn cung cấp: yến mạch, các loại đậu và một số trái cây)
• Ăn thức ăn giàu các acid béo omega-3 nhằm giúp cơ thể kiểm soát các triglycerid và/hoặc lipoprotein tỉ trọng thấp LDL hoặc cholesterol xấu. Nguồn cung cấp như cá thu, cá mòi, cá hồi, đậu nành…cũng có chứa các chất chống oxy hóa có thể làm giảm LDL
• Psyllium – một chế phẩm bổ sung giúp gia tăng lượng chất xơ hòa tan, có thể có ích. Chế phẩm này giúp hấp thu nước và cholesterol từ ruột, và có thể cải thiện tỉ lệ HDL/LDL

CÁC LỰA CHỌN ĐIỀU TRỊ

Các thuốc điều trị rối loạn lipid máu:

– Nhóm Statin (như Atorvastatin, Cerivastatin, Fluvastatin, Lovastatin, Pravastatin, Rosuvastatin, Simvastatin). Thuốc thường được sử dụng vào buổi chiều tối vì hầu hết quá trình sản xuất cholesterol tại gan diễn ra vào ban đêm.

– Nhóm dẫn xuất Acid fibric (như Benzafibrate, Choline fenofibrate, Gem-fibrozil, Theofibrate)

– Nhựa gắn acid mật (như Colestipol, Cholestyramine)

– Acid nicotinic và các dẫn chất (như Acipimox, Niceritrol, Nicofuranose)

– Chất ức chế hấp thu chọn lọc cholesterol (như Ezetimibe)

– Các triglycerid omega-3 từ dầu cá đại dương

– Các thuốc điều hòa lipid khác gồm Probucol, Benfluorex và các chất giãn mạch ngoại biên như Xantinol nicotinate, và men gạo đỏ

– Evolocumab và Alirocumab là kháng thể đơn dòng ức chế PCSK9 (proprotein convertase subtilisin kexin type 9) để ngăn ngừa thoái gián thụ thể LDL, nhờ đó làm tăng số lượng thụ thể LDL để loại bỏ LDL-cholesterol. Các thuốc này được dùng như một chất hỗ trợ chế độ ăn và tối đa khả năng dung nạp của liệu pháp Statin, để điều trị bệnh nhân trưởng thành bị tăng lipid máu có tính gia đình dị hợp tử hoặc bệnh tim mạch xơ vữa có biểu hiện trên lâm sàng cần được giảm thêm LDL-cholesterol.

– Chỉ nên bắt đầu dùng thuốc khi thay đổi chế độ ăn không có hiệu quả

Điều trị hỗ trợ:

dầu hạt lanh, Coenzym Q10 ( Qstar 50), chế phẩm bổ sung acid béo omega-3 (Ultra Omega 369), sợi Psyllium, men gạo đỏ

Nguồn: Mims Pharmacy Việt Nam 2016/2017